Gìn giữ tinh hoa Làng nghề Mây tre đan Phú Vinh

Giới thiệu về Làng nghề mây tre đan Phú Vinh

Vị trí Làng nghề mây tre đan Phú Vinh

Làng nghề mây tre đan Phú Vinh nằm tại xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ, Hà Nội và có lịch sử phát triển hơn 400 năm. Với vị trí thuận lợi, làng nghề này nằm dọc theo trục đường Quốc lộ 6A, nối liền Hà Nội với các tỉnh miền núi phía Bắc, và cách trung tâm Hà Nội khoảng 27km về phía Tây Nam.

Để đến được làng nghề mây tre đan Phú Vinh, du khách có thể đi theo con đường rất thuận tiện và dễ dàng từ trung tâm Hà Nội. Trước hết, du khách cần đi đến Hà Đông, rồi tiếp tục đi đến ngã ba Ba La Bông Đỏ. Từ đó, chỉ cần đi thẳng khoảng 20km là sẽ đến được làng mây tre đan Phú Vinh, tọa lạc tại xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ, Hà Nội.

Con đường đến làng nghề mây tre đan Phú Vinh có không gian thoáng đãng và đẹp mắt, mang lại cho du khách một trải nghiệm thú vị và tuyệt vời. Trên đường đi, du khách có thể ngắm nhìn cảnh quan thiên nhiên của miền quê Việt Nam, trải nghiệm cuộc sống của người dân địa phương và cảm nhận nét đẹp văn hóa của làng nghề mây tre đan Phú Vinh.

Làng nghề mây tre đan Phú Vinh là một trong những điểm đến nổi tiếng tại Hà Nội, nơi tập trung những nghệ nhân làm ra những sản phẩm đan mây tre đẹp mắt và tinh xảo. Nếu bạn muốn khám phá làng nghề này, hãy tham gia các tour du lịch hoặc tự do đến thăm. Khi đến thăm làng nghề mây tre đan Phú Vinh, du khách sẽ cảm thấy bồi hồi và hào hứng khi chứng kiến một làng nghề cổ xưa với sự đa dạng và sáng tạo trong sản phẩm đan lát thủ công. Làng nghề này được coi là một trong những địa điểm du lịch hấp dẫn tại Hà Nội, với sự thu hút của các sản phẩm mây tre đan chất lượng cao và độc đáo.

Gìn giữ tinh hoa Làng nghề Mây tre đan Phú Vinh

Theo dòng lịch sử

Trong cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Văn Trung – một nghệ nhân ưu tú và chủ tịch Hội doanh nghiệp mây tre tại làng Phú Vinh, chúng tôi đã được biết về một bộ sản phẩm lâu đời của làng, được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Huế, đã có từ năm 1712.

Làng Phú Vinh – trước đây được gọi là làng Cò Đậu – nằm ở vùng chiêm trũng, nơi mà người dân sống trên một vùng đất mà mỗi khi mưa to, nước lại tràn về và gây ngập lụt, khiến cho đồng ruộng tan hoang và hoa màu không thể được thu hoạch.

Khi còn là một làng nhỏ nằm ở vùng đất chiêm trũng, người dân ở Phú Vinh phải đối mặt với những thách thức khó khăn trong việc sinh sống. Tuy nhiên, trong làng có ông tên là Nguyễn Văn Sôi đã không ngừng tìm tòi và mày mò để chặt cây tre, cây mây về đan thành đồ đan, dụng cụ đánh bắt cá để có thể sinh sống qua ngày. Với sự cần cù và sáng tạo của ông Sôi, nhiều người dân trong làng cũng học theo và sản xuất ra các dụng cụ đánh bắt cá cũng như các sản phẩm mây tre đan phục vụ đời sống sinh hoạt hằng ngày.

Những sản phẩm này không chỉ được sử dụng trong làng Phú Vinh, mà còn được các vùng lân cận biết đến và mua về sử dụng. Từ đó, nghề đan mây tre và chế tác các sản phẩm từ mây tre đã trở thành nghề truyền thống của làng. Với những cống hiến của ông Sôi, ông đã được tôn vinh là tổ nghề của làng nghề mây tre đan Phú Vinh.

Đến những năm 1800, tài hoa của người dân trong làng đã được người Trung Quốc biết đến và rất khen ngợi. Họ đã góp ý với Hương trưởng của làng để đổi tên làng từ Cò Đậu thành Phú Hoa Trang với ý nghĩa “trời phú cho dân có bàn tay tài hoa”. Điều này là bởi người dân nơi đây có bàn tay khéo léo, điệu nghệ và giỏi đan lát mây tre. Cuối cùng, năm 1841, Hương trưởng của làng đã quyết định đặt lại tên làng là Phú Vinh, một cái tên mang ý nghĩa tích cực và đầy hy vọng, gắn bó với làng cho tới ngày nay.

Làng Phú Vinh, giống như nhiều làng nghề khác, đã từng trải qua những thời kỳ khó khăn trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc. Trong giai đoạn 9 năm kháng chiến chống Pháp, người dân Phú Vinh đã phải vừa mang gánh nặng sinh nhai vừa phải đối mặt với những nguy hiểm đáng sợ của chiến tranh. Trong cảnh mưa bom bão đạn, nhiều người dân phải bỏ xứ ra đi, có người bỏ nghề tìm việc làm khác. Tuy nhiên, những người dân ở làng Phú Vinh vẫn kiên định bám trụ với nghề, để bảo tồn truyền thống lâu đời được ông cha truyền lại, là niềm tự hào của người làng.

Sau khi miền Bắc được giải phóng năm 1954, việc kinh doanh của làng Phú Vinh bắt đầu mở ra với một số thị trường ngoài nước. Một số chuyên gia nước ngoài cũng đã có mặt tại Phú Vinh để giúp cho làng nghề hồi phục dần dần. Đặc biệt, từ năm 1960, nhà nước có chính sách tổ chức xây dựng các làng nghề và các nghề thủ công mỹ nghệ của Việt Nam nói chung. Hệ thống tổ chức nghề thủ công mỹ nghệ được thành lập từ Trung ương đến địa phương, giúp cho làng Phú Vinh có cơ hội phát triển.

Từ năm 1964 trở đi, làng Phú Vinh bắt đầu có những hợp đồng mua bán với các đối tác nước ngoài. Sản phẩm của làng được phát triển rộng rãi, tiếp cận được các thị trường các nước xã hội chủ nghĩa lúc bấy giờ như Tiệp Khắc, Bungari, Nga… Từ đó, việc kinh doanh của làng nghề Phú Vinh phát triển ngày càng ổn định hơn, trở thành một trong những điểm sáng trong kinh tế địa phương. Nghề đan mây tre và chế tác các sản phẩm từ mây tre đã trở thành niềm tự hào của người dân làng Phú Vinh, đóng góp vào sự phát triển của đất nước.

Sản phẩm Mây tre đan Phú Vinh

Để tạo ra những bộ sản phẩm từ mây tre đan có chất lượng, trước tiên phải kỹ lưỡng trong việc lựa chọn, thu mua, và xử lý nguyên liệu đầu vào. Sau đó, người thợ đan mây tre phải thực hiện các bước phơi sấy và chẻ mây để chuẩn bị nguyên liệu. Chẻ mây là khâu đòi hỏi sự công phu, tay nghề giỏi. Cây mây thường có các đốt không đều nhau, vì vậy yêu cầu chủ đạo của việc chẻ mây là các sợi mỗi loại phải thật đều.

Hiện nay, kỹ thuật chẻ lẻ khi làm nan sợi tre, mây của người Việt được đánh giá có tính ứng dụng khoa học, sáng tạo cao. Khi chẻ mây tre, người ta phân ra nhiều loại. Loại sợi to thường dùng để đan các sản phẩm thông thường, còn sợi nhỏ dùng để làm những mặt hàng cao cấp, cầu kỳ. Thường sau khi chọn được nguyên liệu tốt, người ta chẻ thành các loại nan mỏng dựa theo yêu cầu của sản phẩm. Chẻ xong, nan được đem chuốt cho phẳng, bóng và mượt mà hơn, rồi lại đem phơi khô, ngâm nước, tiếp tục mang đi sấy để sợi mây có độ dẻo cao.

Đối với màu sắc của sản phẩm, người thợ đan mây tre sẽ xử lý bằng cách đưa tre vào lò, dùng rơm, rạ hoặc lá tre để hun, hoặc sau khi sấy sợi mây, sẽ nhúng vào các chậu lá cây sòi băm nhỏ đã nấu sôi. Đây là cách tạo màu hoàn toàn tự nhiên, không sử dụng hóa chất, giúp cho sản phẩm mây tre đan của Phú Vinh không gây hại cho sức khỏe người làm lẫn người sử dụng, với độ bền của màu cao tới hơn 30 năm.

Từ quá trình sản xuất tinh tế và công phu như vậy, người thợ đan mây tre tạo ra những sản phẩm mang tính nghệ thuật cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong và ngoài nước. Các sản phẩm từ mây tre đan của làng Phú Vinh ngày nay không chỉ đa dạng về kiểu dáng và mẫu mã, mà còn có tính ứng dụng cao trong đời sống sinh hoạt. Các sản phẩm từ mây tre đan có thể là những chiếc giỏ, thùng, túi xách, bàn ghế, giá sách, bàn trà, đèn lồng, v.v… Mỗi sản phẩm đều được tạo ra với sự tâm huyết, kỹ năng và tinh thần sáng tạo của người thợ đan mây tre.

Một điểm nổi bật của sản phẩm từ mây tre đan của Phú Vinh chính là tính thẩm mỹ cao. Những sợi mây tre được kết hợp một cách khéo léo để tạo ra các họa tiết độc đáo, tinh tế. Những chiếc giỏ, túi xách, bàn ghế từ mây tre đan không chỉ là những vật dụng đơn thuần trong đời sống sinh hoạt, mà còn là những tác phẩm nghệ thuật được trân trọng.

Ngoài ra, sản phẩm từ mây tre đan của làng Phú Vinh còn đem lại nhiều lợi ích kinh tế và xã hội cho địa phương. Đây là một nghề truyền thống, đóng góp quan trọng vào nền kinh tế và phát triển bền vững của địa phương. Ngoài ra, nghề đan mây tre còn giúp giữ gìn và phát triển những giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời góp phần xây dựng mối quan hệ đoàn kết trong cộng đồng.

Hiện nay, sản phẩm từ mây tre đan của Phú Vinh đã được xuất khẩu ra nhiều thị trường quốc tế như Nhật Bản, Mỹ, Pháp, Hàn Quốc, v.v… Tuy nhiên, để giữ gìn và phát triển nghề đan mây tre, cần có sự quan tâm và đầu tư của nhà nước và các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Cần tạo ra các chương trình đào tạo nghề, cải thiện cơ sở vật chất và công nghệ sản xuất, đồng thời thúc đẩy tiếp thị và quảng bá sản phẩm để nghề đan mây tre của làng Phú Vinh ngày càng được biết đến và phát triển.

Gìn giữ tinh hoa Làng nghề Mây tre đan Phú Vinh

Nâng tầm giá trị làng nghề Việt Nam

Hiện nay, nghề đan mây tre là nghề chính của đa số dân cư ở Phú Vinh, với 98% hộ dân làm nghề chuyên nghiệp trên tổng số 2.200 hộ. Sản phẩm từ mây tre đan của làng đa dạng và phong phú, bao gồm các vật dụng trang trí nhỏ lẻ như miếng lót cốc, bát, đĩa; các vật dụng mang tính ứng dụng cao trong đời sống như giường, tủ, ghế, lồng đèn; cũng như các sản phẩm mang tính nghệ thuật như tranh, túi xách làm từ mây, tre.

Những sản phẩm này không chỉ đáp ứng nhu cầu trong và ngoài nước, mà còn mang lại lợi ích kinh tế và xã hội cho địa phương. Bình quân mỗi năm, làng nghề Phú Vinh sản xuất đạt lợi nhuận từ 100-200 tỷ đồng, góp phần tạo nguồn thu nhập ổn định cho đa số dân cư ở địa phương. Đặc biệt, nghề đan mây tre còn giúp duy trì và phát triển nền văn hóa truyền thống của người Việt, đồng thời góp phần bảo tồn và phát triển di sản văn hóa của địa phương.

Trong bối cảnh dịch Covid-19 vừa qua, làng nghề mây tre đan Phú Vinh – nơi được mệnh danh là “xứ mây” của Hà Nội, đã chứng tỏ được sự kiên trì, sáng tạo và ứng biến linh hoạt trong kinh doanh khi duy trì sản xuất nghề thủ công mỹ nghệ truyền thống phát triển. Mặc dù, việc sản xuất và xuất khẩu nói chung bị đình trệ, ảnh hưởng lớn đến kinh tế của người dân là điều không thể tránh khỏi, nhưng với vốn kinh nghiệm thương trường được rèn giũa qua nhiều thời kỳ, người dân Phú Vinh đã không ngừng tìm hướng đi mới, giải pháp hay để vừa được làm nghề, vừa vượt qua đại dịch.

Trong giai đoạn khó khăn nhất về kinh tế, làng nghề mây tre đan Phú Vinh đã phải đối mặt với một thách thức lớn khi lợi nhuận giảm tới 40%. Tuy nhiên, nhờ sự nỗ lực không ngừng, họ đã tiếp tục sản xuất, không ngừng nâng cao tay nghề, và chủ động tìm kiếm cách để tiếp cận thị trường trong và ngoài nước. Việc giới thiệu và quảng bá sản phẩm mây tre đan Phú Vinh tới khách hàng được đưa ra ở các triển lãm, hội chợ và sự kiện nghệ thuật, giúp tăng cường giá trị thương hiệu và thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm.

Bên cạnh đó, người dân Phú Vinh cũng đẩy mạnh kinh doanh trực tuyến, xây dựng website, quảng bá sản phẩm qua các kênh truyền thông xã hội để tiếp cận khách hàng một cách nhanh chóng và tiện lợi. Họ cũng hợp tác với các đối tác nước ngoài để tìm kiếm các kênh tiếp thị, xuất khẩu sản phẩm ra thị trường quốc tế, đồng thời đẩy mạnh xây dựng thương hiệu và chất lượng sản phẩm. Với sự ủng hộ của các chuyên gia nước ngoài, người dân Phú Vinh đã đẩy mạnh sản xuất các sản phẩm chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của thị trường trong và ngoài nước.

Nhờ những nỗ lực này, làng nghề mây tre đan Phú Vinh đã hồi phục kinh tế, mở rộng thị trường, tạo ra nhiều việc làm, góp phần giảm bớt tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 lên người dân và kinh tế địa phương.

Gìn giữ tinh hoa Làng nghề Mây tre đan Phú Vinh

Nghệ nhân Nguyễn Văn Trung chia sẻ: “Tôi rất muốn nghề mây tre đan là một nghề được phát triển rộng rãi ở Việt Nam. Nếu được tổ chức có hệ thống và quy mô lớn, có thể thu hút mạnh mẽ lực lượng lao động trẻ, tận dụng mọi tiềm năng tự nhiên sẵn có để phát triển bền vững, lâu dài. Hiện nay nghề mây tre đan cũng có nhiều nước trên thế giới làm, nhưng đặc thù của hàng Việt Nam là đường nét, hoa văn, lối đan, các hình thái mang tính văn hóa Việt; cho nên có khác biệt với các nước như Philippines hay Trung Quốc… họ sản xuất đồng loạt, mang tính công nghiệp, không có bản sắc riêng, tính đặc thù vùng miền, cho nên khách nước ngoài không đánh giá cao bằng sản phẩm Việt Nam”.

Để duy trì và phát triển truyền thống làng nghề mây tre đan Phú Vinh, người dân trong làng không chỉ chú trọng sản xuất và xuất khẩu ra thị trường quốc tế mà còn tập trung vào thị trường trong nước. Những nghệ nhân làng nghề đã thành lập nhiều cơ sở dạy nghề cho các thế hệ trẻ, tạo ra một môi trường học tập và làm nghề tốt, giúp truyền thống “cha truyền con nối” của làng được giữ vững và phát triển.

Bên cạnh đó, trong các chương trình quảng bá và giới thiệu sản phẩm mây tre đan, người dân cũng tận dụng nhiều kênh thương mại điện tử để tiếp cận với người tiêu dùng trong nước. Điều này không chỉ giúp quảng bá hình ảnh của làng nghề và sản phẩm mây tre đan, mà còn giúp tăng cường mối liên kết giữa người tiêu dùng và sản phẩm của làng nghề, tạo động lực cho người dân Phú Vinh tiếp tục nỗ lực và phát triển sản xuất.

Với sự chú trọng vào giáo dục và đào tạo các thế hệ trẻ, làng nghề mây tre đan Phú Vinh đang tiếp tục phát triển bền vững, đảm bảo sự phát triển kinh tế và văn hóa của địa phương, đồng thời góp phần tạo ra nhiều việc làm, giảm bớt tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 lên đời sống của người dân.

Gìn giữ tinh hoa Làng nghề Mây tre đan Phú Vinh

Tổng kết

Sản phẩm mây tre đan là một trong những sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo và có giá trị kinh tế cao của Việt Nam. Những sản phẩm này được làm từ nguyên liệu tự nhiên, thân thiện với môi trường và không chỉ tốt cho sức khỏe người sử dụng mà còn tốt cho sức khỏe của những người chế tác. Điểm mạnh của sản phẩm mây tre đan là tính đa dạng và độ bền cao. Sự phát triển sáng tạo trong khâu sản xuất ở Phú Vinh cũng đem lại đa dạng các sản phẩm đưa tới cộng đồng.

Bằng việc phát triển phù hợp với trào lưu hạn chế sử dụng đồ nhựa, sắt nhằm bảo vệ môi trường như nhiều nước trên thế giới đang kêu gọi, nhu cầu với sản phẩm làm từ mây tre đan lại càng tăng mạnh. Từ việc cung cấp sản phẩm trang trí nội thất đến cả những chiếc túi xách tay, hộp cơm, kệ đựng đồ, đèn lồng…, sản phẩm mây tre đan của Việt Nam còn có đặc thù riêng là không mang tính công nghiệp, gần như toàn bộ đều bằng thủ công.